- مرکز دانلود فایل نگارا | سنجش عملکرد نسبی شرکت های تولید کننده کاشی و سرامیک با روش DEA و EFQM
دانلود پایاننامه کارشناسی ارشد رشته صنایع
سنجش عملکرد نسبی شرکت های تولید کننده کاشی و سرامیک با روش DEA و EFQM
چکیده
از جمله ضعفهای موجود در ارزیابی بنگاه های اقتصادی براساس الگوی EFQM، ارزیابی مجزا شرکتها از یکدیگر می باشد. به عبارت دیگر در شیوه اجرایی امکان مقایسه عملکرد نسبی شرکتها با یکدیگر و معرفی الگوهای برتر وجود ندارد. بنابراین در این تحقیق، از روش DEA که از جمله تکنیکهایی است که توانایی رتبه بندی شرکتها را بر اساس عملکرد نسبی و مشخص نمودن شرکتهای کارا و ناکارا و نهایتاً تعیین الگوهای برتر را دارد، استفاده شده است.
1)در این تحقیق سعی شده است پس از مرور ادبیات تحقیق، با استفاده از تلفیق مدل تعالی سازمانی(EFQM) که یک مدل کیفی در ارزیابی بنگاه ها می باشد و مدل تحلیل پوششی داده ها(DEA)، روش نوینی را در ارزیابی بنگاه ها طراحی شود. در مدل طراحی شده امتیاز کسب شده در توانمندسازها به عنوان ورودی مدل DEA و امتیاز کسب شده در معیارهای نتایج به عنوان خروجی مدل منظور گردید. با توجه به نامطلوب بودن کاهش میزان توانمندسازها در مدل EFQM، جهت ارزیابی کارایی از روشهای خروجی محور که تاکید بر افزایش میزان خروجی یا افزایش معیارهای نتایج را دارد استفاده گردید. نتایج کارایی مدل اجرا شده بیانگر این است که واحدهای 1، 7، 9، 10، 11، 14، 16، 17، 19، 21 ،27 و 28 روی مرز کارایی قرار داشته و سایر واحدها دارای کارایی کمتر از واحد می باشند. DMU های 2 و 13 و 18 نیز دارای کمترین کارایی در بین واحد های تصمیم گیری بوده اند.
2)جهت اولویت بندی واحدهای کارا نیز از روش تعداد دفعاتی که واحد کارا به عنوان مرجع قرار گرفته است استفاده شده است. بدین ترتیب واحدهای 17 و 14و 11 به ترتیب 16 و 10 و 6 بار مرجع واحدهای ناکارا قرار گرفتند که دارای اولویت بالاتری نسبت به سایر واحدهای کارا بودند.
3) تعیین واحدهای مرجع و ضرایب مرجع و در نهایت تعیین میزان خروجی های هدف جهت کارا شدن واحدهای ناکارا نیز اقدام دیگری بود که در این تحقیق صورت گرفت. با کسب خروجی های هدف گذاری شده توسط DMU ها، کارایی واحد های ناکارا به 1 خواهد رسید.
4) با توجه به متغیر بودن بازدهی نسبت به مقیاس واحدها، نتایج به روش بازده نسبت به مقیاس متغیر مورد محاسبه قرار گرفت.
مقدمه
ارزیابی عملکرد به کمک شاخص های غیر مالی از موضوعاتی است که طی دهه 1990 بسیار مورد توجه قرار گرفته است. چرا که اینگونه شاخص ها مزایای بسیاری را به همراه دارند. بعنوان مثال اینگونه شاخص ها در مقایسه با شاخص های مالی قابل درک تر و با اهداف و استراتژی های سازمان سازگارترند و در طول زمان براساس اقتضای محیط، قابل تغییر و انعطاف پذیر می باشند(آذر، 1383).
مانند بسیاری از زمینه های تحقیقاتی نوظهور، رشد و توسعه در زمینه ارزیابی عملکرد سازمان با سرعت بالایی صورت گرفته است و رویکردهای نوین بسیاری را در این زمینه شاهد بوده ایم(ارشدی، 85). اگرچه هر یک از این چارچوبهای مفهومی مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند، اما یکی از محدودیتهای شایع در بین تمامی این مدلها آنست که درباره چگونگی انتخاب و بکارگیری شاخص های عملکرد راهنماییهای اندکی ارائه کرده اند. یکی از معایب تمامی آنها، وجود دامنه گسترده ای از شاخص ها برای استفاده در سازمانها می باشد(آذر، 1383).
لذا با عنایت به اهمیت موضوع، در این فصل پس از بیان صورت مسأله موجود (ارزیابی عملکرد با رویکرد ترکیبی مدلهای تحلیل پوششی داده ( DEA)و تعالی سازمانی(EFQM )، کلیاتی پیرامون اهداف و کاربردهای انجام تحقیق ارائه می شود. سپس سؤالات محوری تحقیق مطرح و در پایان به روشها، ابزار جمع آوری اطلاعات و تعریف جامعه و نمونه آماری تحقیق پرداخته می شود.
تعریف مساله
تلاش مستمر سازمانها برای دستیابی به الگوی جامع ارزیابی و رفع معایب شیوه های ارزیابی سنتی منجر به مطرح شدن مدلهای تعالی سازمانی و جوایز کیفیت ملی در سطح کشورهای پیشرو و بدنبال آن سایر کشورهای جهان گردید. مدل ” دمینگ” ، مدل ” بالدریج”، و “مدل اروپایی کیفیت”، از مهم ترین این مدلها هستند که سایر مدلها بر اساس آنها شکل گرفته اند. این مدلها با استفاده از عناصر مدیریت کیفیت جامع، به عنوان محورها یا حوزه های مورد ارزیابی و با اختصاص وزنهای مشخص و از قبل تعیین شده به هر حوزه، از طریق ممیزی به ارزیابی عملکرد سازمان می پردازند. مدلهای فوق به مدلهای خود ارزیابی نیز معروفند(رازانی، 1381، ص27).
از سوی دیگر تحلیل پوششی داده ها، به عنوان یک روش برنامه ریزی ریاضی برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیری، با این فرض اولیه که واحدهای تصمیم گیری تحت بررسی نهاده های مشابه برای تولید ستانده های مشابه بکار می گیرند، مورد استفاده قرار می گیرد(مهرگان، 1383، ص17).
درطول چند سال گذشته جایزه ملی بهره وری کشور برای بنگاه های اقتصادی براساس الگوی EFQM ارائه شده است که در آن شرکتها، مورد ارزیابی قرارگرفته و به شرکتهای برتر جایزه داده می شود. از جمله ضعفهای موجود در این روش، ارزیابی مجزای شرکتها از یکدیگر می باشد. به عبارت دیگر در شیوه اجرایی امکان مقایسه عملکرد نسبی شرکتها با یکدیگر و معرفی الگوهای برتر وجود ندارد. بنابراین این تحقیق در نظر دارد از روش DEA که از جمله تکنیکهایی است که توانایی رتبه بندی شرکتها را بر اساس عملکرد نسبی و مشخص نمودن شرکتهای کارا و ناکارا و نهایتا تعیین الگوهای برتر را دارد، استفاده نماید.هدف اصلی از اجرای این پروژه ترکیب مدل تحلیل پوششی داده ها و مدل تعالی سازمانی در راستای سنجش عملکرد نسبی شرکت های تولید کننده کاشی و سرامیک استان یزد می باشد که در نوع خود در کشور بی سابقه می باشد.
با توجه به کاربردی بودن تحقیق مورد نظر، نتایج حاصل از این تحقیق می تواند مورد استفاده تمام سازمانهای خصوصی و دولتی، تولیدی و خدماتی قرار گیرد.
سابقه تحقیق:
استفاده از نظامهای ارزیابی بصورت رسمی به قرن نوزدهم باز می گردد. می توان گفت ارزیابی عملکرد همراه با سیر توسعه اندیشه های مدیریت در قالب مکاتب مدیریت، توسعه پیدا کرد.در سال های اخیر از DEA جهت ارزیابی عملکرد سازمان ها بطور گسترده استفاده شده است. DEA برای اولین بار جهت ارزیابی عملکرد شعب بانک مورد استفاده قرار گرفته است. بطوری که در حال حاضر این روش یکی از روش های معروف در ارزیابی کارایی سازمانها تبدیل شده است.
در ذیل نمونه هایی از پژوهش های صورت گرفته که از DEA جهت ارزیابی عملکرد سازمانی استفاده کرده اند ذکر می شود:
در تحقیقی تاثیر حذف نظارت دولت بر کارایی بانکهای تجاری تونس در طول دوره 1990تا 2001 مورد مطالعه قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش اثر مثبت حذف نظارت دولت بر کارایی کلی بانک های تجاری تونس بوده است.(Riman, 2003) در تحقیقی دیگر از رویکرد تحلیل پوششی داده ها جهت ارزیابی کارایی نسبی بیمارستانهای انگلستان در طول دوره 1982 تا 1995 استفاده گردید. از نتایج این مطالعه برمی آید که تعیین روند کارایی بیمارستانهای مورد مطالعه در این دوره نزولی بوده است(Weeb, 2004). در یک تحقیق نیز ترکیبی از تحلیل پوششی داده ها با شاخص بهره وری مالمکوئیست جهت ارزیابی عملکرد پنج شرکت بیمه کانادایی در طول دوره بیست ساله (1981تا2000) مورد استفاده قرارگرفت.(Asmild, 2004)
اوکیران نیز از تکنیک تحلیل پنجره جهت ارزیابی تغییرات کارایی فنی بانک های تجاری استرالیا استفاده کرده است (Avkiran, 2004).
در ایران نیز از تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی شرکتهای توزیع برق(علیرضایی، 1378)، نیروگاه ها(علیرضایی، سیزدهمین کنفرانس برق)، شرکتهای بیمه(علیرضایی، 1378)، ادارات کل راه و ترابری( علیرضایی، 1379)، بانکها(علیرضایی، 1379) و… استفاده شده است. از دیگر کارهای انجام شده در کشور ، ارزیابی عملکرد مدیر به کمک تحلیل پوششی داده هاست(فضلی، 1381). از جدیدترین کارهای انجام شده در این زمینه، می توان به ارزیابی کارایی نسبی شرکت های دارویی عضو اوراق بورس بهادار(کاظمی،1388)، ارزیابی کارایی نسبی بنادر ایران (کیانی مقدم،1391) و ارزیابی عملکرد پژوهشی استاتید دانشکده صنایع دانشگاه آزاد تهران (ابراهیمی،1392) به کمک تحلیل پوششی داده ها اشاره کرد.
در سال 1988 چهارده شرکت بزرگ اروپایی در راستای ایجاد جایزه ای در سطح اروپا برروی اصول و چارچوبی در زمینه دستیابی به تعالی سازمان به توافق رسیدند که به سرعت نه تنها در سطح اروپا بلکه در سایر کشورها نیز مورد توجه و استقبال روز افزون واقع شد و در حال حاضر به عنوان پراستفاده ترین مدل با بیشترین اقبال جهانی روبرو می باشد. اکثر جوایزی که در کشورهای دیگر جهان مانند کانادا، استرالیا، تایوان، نیوزیلند، سنگاپور، آفریقای جنوبی و … شکل گرفته اند بر اساس یکی از مدلهای بالدریج، دمینگ و مدل تعالی سازمانی اروپایی بوده اند. با توجه به بررسیهای به عمل آمده در بین مدلهای تعالی عملکرد سازمانی مطرح در سطح دنیا، در حال حاضر مدل اروپایی تعالی عملکرد هم به لحاظ دسترسی به منابع اطلاعات و هم به لحاظ وسعت جغرافیایی کاربران و هم به لحاظ جامعیتی که در بین نکات مورد بررسی داراست، از استقبال بیشتری برخوردار بوده و از توانایی بیشتری در بین تبیین نواحی قابل بهبود و امتیازدهی سازمانهای تولیدی و خدماتی برخوردار می باشد(رازانی، 1381).
فهرست مطالب
فصل اول :کلیات تحقیق
مقدمه 2
1-2- تعریف مساله 3
1-3- سابقه تحقیق: 4
1-4- فرضیات (یا سئوالات پژوهشی): 7
1-5- روش تحقیق: 7
شکل (1-1) : تعیین شاخصهای ورودی و خروجی در مدل DEA 8
1-6- کلمات کلیدی (فارسی و انگلیسی): 9
تحلیل پوششی داده ها: 10
مدل تعالی سازمانی : 10
واحدهای تصمیمگیریDMU : 11
فصل دوم :ادبیات تحقیق 12
2-1 مقدمه 15
2-2 بخش اول: بهره وری و کارایی 16
2-2-1 بهرهوری 16
2-2-2 تبیین بهرهوری، تولید، کارایی و اثربخشی 17
2-2-3 انواع بهرهوری 18
2-2-3-1 بهرهوری جزئی 19
2-2-3-2بهرهوری کل عوامل 20
2-2-4 کارایی 21
2-2-5 تحلیل پوششی دادهها 21
2-3 بخش دوم: تحلیل پوششی داده ها و شاخص مالم کوئیست 24
2-3-1 تاریخچه تحلیل پوششی دادهها 24
2-3-2 تحلیل پوششی دادهها 26
2-3-3 مدلهای اساسی تحلیل پوششی دادهها 27
2-3-3-1 مدل CCR (CRS) 27
2-3-3-2 مدل BCC (VRS) 32
2-3-3-3 مدل CCR-BCC (N.I.R.S) 37
2-3-3-4 مدل (NDRS) BCC-CCR 38
2-3-3-5 مدل جمعی 39
2-3-3-6 روش دو فازی 42
2-3-4 معرفی ε در تحلیل پوششی دادهها 43
2-3-5 بازده نسبت به مقیاس در تحلیل پوششی دادهها 47
2-3-6 رتبهبندی نواحی دارای کارایی واحد 51
فصل سوم 89
آشنایی با حوزه تحقیق و متدولوژی 89
3-1 مقدمه 90
3-2-4 معرفی نهادهها و ستادهها 93
3-2-7 انتخاب نرم افزار برای حل 98
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 100
4-1 مقدمه 101
4-2 جمع آوری داده ها: 102
جدول 4-1-نتایج ارزیابی مدل EFQM شرکتهای مورد بررسی 103
4-3 تجزیه و تحلیل نتایج مدل BCC خروجی محور 104
جدول 4-2 سنجش میزان کارایی واحدهای تصمیم گیری به روش BCC 105
جدول 4-3- واحدهای مرجع برای کارا شدن واحدهای ناکارا در مدل BCC 106
جدول شماره 4-5 اولویت بندی واحدهای کارا با استفاده از روش تعداد دفعات مرجع 110
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهاد 112
5-2-پیشنهادات کاربردی: 115
5-3-پیشنهادات پژوهشی 115
ضمیمه 1 : 117
ضمیمه2:پرسشنامه خودارزیابی بر اساس مدل EFQM 131
منابع ومآخذ: 131